Uroczystości przy wojennej kwaterze

- Spotykamy się przy odnowionym, dzięki IPN w Łodzi, grobie 16 polskich żołnierzy z 19 i 29 Dywizji Piechoty, którzy zginęli pod Wolborzem. 7 z nich zostało zidentyfikowanych, 9 to żołnierze nieznani. Spoczywają tutaj przed nami, przypominając nam o bohaterstwie rodaków w czasie II wojny światowej. Oddajmy im hołd. - tak swoje wystąpienie rozpoczął Andrzej Jaros Burmistrz Wolborza, który przybliżył zebranym historię kilku wrześniowych dni 1939 roku, kiedy Wolbórz stawiał opór niemieckim okupantom. 

Apel Pamięci odczytał Zbigniew Klewin przewodniczący Rady Miejskiej w Wolborzu. 

Wcześniej w kaplicy cmentarnej na wolborskim cmentarzu ks. Proboszcz Tomasz Owczarek odprawił Mszę Świętą w intencji poległych na ziemi wolborskiej żołnierzy, a następnie dokonał poświęcenia odnowionej kwatery wojennej. 

W mszy świętej wzięli udział m.in. Poseł na Sejm Grzegorz Lorek, Dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi dr hab. Dariusz Rogut, przedstawiciele powiatu piotrkowskiego, organizacji i stowarzyszeń. Licznie w uroczystości wzięły udział poczty sztandarowe OSP oraz Szkół Podstawowych w Wolborzu i Proszeniu. W uroczystości wzięli też udział uczniowie i rodzice ze Szkoły Podstawowej w Goleszach Dużych. 

Wartę honorową przy pomniku wystawił 92 Batalion Lekkiej Piechoty z Kutna a hymn i patriotyczne pieśni odegrała Orkiestra OSP Żarnowica. 

Wieńce i kwiaty pod pomnikiem, kwaterą pamięci żołnierzy poległych w 1939 roku, złożyli: 

 

Linia polskiej obrony w 1939 roku pękła pod Pródką w rejonie Jeżowa i Woli Krzysztoporskiej. Obronę Piotrkowa stanowiły związki 19 Dywizji Piechoty pod dowództwem generała bryg. Józefa Kwaciszewskiego oraz z drugiej strony Wolborza, w oparciu o lasy Tomaszowa Maz. obronę organizowała 13 Dywizja Piechoty płk Władysława Zubosz - Kalińskiego. 

Po rozbiciu 19 Dywizji Piechoty i rozproszeniu 29 Dywizji Piechoty w walkach pod Piotrkowem jedyną realną siłą zagradzającą marsz niemieckiej  XVI Kawalerii Pancernej na Warszawę była 13 DP pod dowództwem płk Władysława Zubosz - Kalińskiego rozlokowana w rejonie Ujazd - Tomaszów Maz. 

5 września 1939 r. do Wolborza dochodziły coraz bliższe odgłosy strzelaniny i wybuchających pocisków. W końcu ok. godz. 20:00 do miasta wjechały niemieckie czołgi z kolumny ppłk Johannesa Nedtwiga. Niemcy swoim zwyczajem ostrzelali domy na ul. Zamkowej (dziś Frycza Modrzewskiego) i Warszawskiej. Kilka z nich stanęło w płomieniach. Wyjeżdżając z Wolborza w stronę Krzykowic Niemcy zostali ostrzelani przez polskie ubezpieczenie obsadzające linie rzeki Wolbórki. 

To stawiła opór 22 kkol. por. Zbigniewa Walczyka, która z jedynego posiadanego działka ppanc. Zniszczyła dwa czołgi. Polacy zostali wyparci z zabudowań na wzgórze położone na północny -wschód od Wolborza, ale przed wycofaniem się zdążyli zniszczyć strategiczny most na Wolbórce. Ich poświęcenie zatrzymało dalsze posuwanie się Niemców. Zapadł już zmrok więc Niemcy po oddaniu kilku armatnich strzałów w stronę Polaków wycofali się w stronę Polichna. 

Trzeba wspomnieć, że 5 września Wolbórz został zbombardowany także z powietrza, wybuchły liczne pożary. Zniszczony został Dom Starców i Kalek oraz zapaliła się plebania Kolegiaty, w której spłonęły średniowieczne dokumenty. Ponadto spalił się tartak przy Modrzewskiego, młyn Kulińskiego i liczne domy prywatne. 

Dopiero 6 września 1939 r. W późnych godzinach rannych do Wolborza wkroczyli Niemcy. Szosa piotrkowską wjechały pododdziały należące do 1 Dywizji Pancernej, a drogami od strony Moszczenicy i Bab pododdziały należące do 4 D.Panc. Wrogie pojazdy zatrzymały się w rejonie tartaku przy ul. Modrzewskiego i młyna Piotra Kulińskiego (obecnie stoi tam sklep Biedronka). Żołdacy Niemieccy rozpoczęli systematyczne podpalanie zabudowań Wolborza. Podpalili ocalałe z bombardowań domy przy ul. Modrzewskiego. Stamtąd przenieśli się na ul. 1 maja, którą doszczętnie zniszczyli. W sumie podczas kampanii wrześniowej w Wolborzu całkowicie zniszczone zostały 123 gospodarstwa, a 33 częściowo. - czytamy w opracowaniu Pawła Wąsa.

W książce tej nie brakuje opisów bohaterskich działań polskich żołnierzy. 

Bohaterską śmiercią poległ por. Rez Antoni Żarski, który niespodziewanie dla Niemców pogalopował na koniu w kierunku czołowego czołgu i przez otwarty właz wrzucił do środka granat, niszcząc go zupełnie. Poległ jednak od ostrzału z innego czołgu. Jego grób znajduje się na cmentarzu w Chorzęcinie. 

Według danych zebranych w 1982 r przez wolborzanina dr Stefana Siniarskiego podczas kampanii wrześniowej 1939 w szeregach polskiej armii walczyły 102 osoby z Wolborza i jego najbliższej okolicy. 11 z nich zginęło na polach bitew, 6 zostało rannych, a 27 dostało się do niemieckiej niewoli. Wielu z nich nie zaprzestało dalszej walki, lecz kontynuowało ją w ramach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.